Ortadoğu coğrafyası, tarihin başlangıcından bu yana pek çok uygarlığa ev sahipliği yapmış, hem doğu hem de batı medeniyetlerinin kesişim noktası olmuştur. Ancak bu bölgenin modern tarihini ve bu tarih boyunca geçirdiği dönüşümleri ne kadar biliyoruz? Bernard Lewis’in “Modern Ortadoğu Nasıl Kuruldu?” adlı eseri, tam da bu soruların yanıtlarını vermeye çalışan bir çalışma.
Kitapta Lewis, “Ortadoğu” teriminin Batı kökenli olduğunu ve bölgenin kendi tarihini anlamak için bu kavramın netleştirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Kitap boyunca Lewis, Ortadoğu’nun siyasi tarihini ve bu tarihin günümüz siyasetine etkilerini inceliyor. Ayrıca, Ortadoğu’nun modernleşme sürecindeki dönüm noktalarına da değiniyor. Örneğin, 1798’deki Napolyon Bonapart’ın Mısır’ı işgali, Batılılaşma ve reform için ilk itici güç olarak betimleniyor.
Eserinde Lewis, birçok dikkat çekici tespit ve iddiada bulunuyor. Bunlardan biri, İslam dünyasının modernleşme sürecindeki köleleştirme yasağının, paradoksal bir şekilde, köle avının ve köle ticaretinin Avrupa, Asya ve Afrika’ya yayılmasına sebep olmasıdır. Ayrıca, Ortadoğu toplumlarının eski kolektif kimliğinin kaybolmasının ve yeni ulus-devletlerin oluşmasının da bölgenin modernleşme sürecinde önemli bir rol oynadığını belirtiyor.
Kitapta, Lewis’in bazı iddiaları ve tezlerinin Avrupamerkezci olduğunu söylemek mümkün. Ancak bu, Lewis’in Ortadoğu tarihine hakimiyetini ve yetkinliğini gölgelemez. Kitap, ağır bir dil kullanmaksızın anlaşılır konulardan bahsediyor ve zorlayıcı değil; aksine akıcı ve zevkli.
Lewis’in belirttiği gibi, Ortadoğu’yu anlamak için bölgenin kendi tecrübe ve gelenek örgüsünü göz önünde bulundurmak gerekiyor. Batı’ya ait bir geçmişten ödünç alınmış isimler ve terimler ile Ortadoğu’yu tam anlamıyla tanımlamak mümkün değildir. Bu nedenle, bölgenin tarihini ve modernleşme sürecini anlamak için kendi içindeki dinamiklerine odaklanmak gerekiyor.
Sonuç olarak, Lewis’in “Modern Ortadoğu Nasıl Kuruldu?” adlı eseri, Ortadoğu’nun modernleşme sürecini anlamak için önemli bir kaynak olarak karşımıza çıkıyor. Bu eser, Ortadoğu’nun tarihini ve modernleşme sürecini anlamak isteyen herkes için bir başucu kitabı olabilir. Ancak unutulmamalıdır ki, her tarihçinin bakış açısı, olayları anlamamızı ve yorumlamamızı şekillendirir. Bu nedenle, Ortadoğu’nun tarihini ve bugününü anlamak için farklı bakış açılarına ve kaynaklara başvurmak da önemlidir.
